Obiekty budowlane i tereny zakładów pracy muszą spełniać szereg wymogów związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy (BHP). Poniżej omawiamy najważniejsze zasady wynikające z przepisów, które są kluczowe dla zapewnienia ochrony zdrowia pracowników i efektywności funkcjonowania przedsiębiorstwa.

1. Stan techniczny obiektów budowlanych

Właściwy stan techniczny obiektów budowlanych w zakładzie pracy to fundament bezpieczeństwa i higieny pracy. Obowiązujące przepisy techniczno-budowlane szczegółowo określają, jakie wymagania muszą spełniać budynki i inne konstrukcje, aby zapewnić bezpieczne i funkcjonalne środowisko pracy.

Projektowanie zgodne z przeznaczeniem

Każdy obiekt budowlany powinien być zaprojektowany z uwzględnieniem specyfiki prowadzonej działalności oraz ryzyka związanego z jej charakterem. Przykładowo:

• W magazynach należy przewidzieć odpowiednie wymiary i wytrzymałość konstrukcji, aby udźwignęły przechowywane towary oraz umożliwiały bezpieczny transport wewnętrzny.
• Hale produkcyjne powinny być zaprojektowane tak, aby zapewnić odpowiednią wentylację i oświetlenie, co jest kluczowe w przypadku pracy z maszynami lub substancjami szkodliwymi.

Solidność konstrukcji

Obiekty muszą być odporne na obciążenia mechaniczne, które wynikają z ich użytkowania. Dotyczy to zarówno ciężaru przemieszczanych materiałów i urządzeń, jak i czynników zewnętrznych, takich jak:

• Warunki atmosferyczne (wiatr, śnieg, deszcz),
• Wibracje generowane przez pracujące maszyny.

Konstrukcje nie mogą ulegać uszkodzeniom, które mogłyby zagrażać bezpieczeństwu pracowników, np. pęknięciom, odkształceniom czy zawaleniom.

Bezpieczeństwo użytkowania

Każdy obiekt budowlany musi być dostosowany do użytkowania przez ludzi w sposób bezpieczny. Oznacza to, że:

• Drzwi, okna, schody i inne elementy konstrukcyjne powinny być stabilne i łatwe w obsłudze,
• W miejscach pracy należy wyeliminować ryzyko potknięcia się, poślizgnięcia czy upadku.

Dodatkowo, w obiektach wielopoziomowych kluczowe jest zastosowanie odpowiednich barier ochronnych przy schodach, otworach technologicznych oraz na krawędziach pięter.

Regularne przeglądy techniczne

Stan techniczny obiektów budowlanych powinien być regularnie kontrolowany. Pracodawca jest zobowiązany do:

• Organizowania przeglądów okresowych zgodnie z prawem budowlanym,
• Utrzymywania dokumentacji technicznej dotyczącej przeglądów i ewentualnych napraw,
• Niezwłocznego usuwania wszelkich usterek lub nieprawidłowości.

Przykładem może być sprawdzanie stanu dachów w celu uniknięcia zawalenia się w wyniku obciążenia śniegiem lub kontroli izolacji w celu wyeliminowania ryzyka pożarów.

Dostosowanie do zmieniających się wymogów

Budynki muszą być na bieżąco dostosowywane do zmian w przepisach technicznych i BHP. Jeśli zmienia się specyfika działalności zakładu pracy (np. dodanie nowej linii produkcyjnej), obiekt musi być odpowiednio przekształcony, by sprostać nowym wymaganiom, np. poprzez:

• Zwiększenie nośności stropów,
• Wprowadzenie systemów zabezpieczeń przeciwpożarowych,
• Dostosowanie wentylacji lub klimatyzacji.

Ochrona przed czynnikami środowiskowymi

Obiekty budowlane powinny skutecznie chronić przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych, takich jak wilgoć, hałas czy temperatura. Przykładowo:

Powierzchnie zewnętrzne i wewnętrzne muszą być odporne na działanie korozji, szczególnie w środowiskach przemysłowych narażonych na działanie chemikaliów.

Ściany i dachy powinny być odpowiednio izolowane, aby zapewnić komfort cieplny,

2. Drogi i przejścia – bezpieczeństwo na pierwszym miejscu

Bezpieczne drogi komunikacyjne i przejścia piesze to podstawa sprawnego funkcjonowania zakładu pracy i ochrony zdrowia pracowników. Zasady ich projektowania, oznakowania i utrzymania są ściśle określone w przepisach BHP, a ich przestrzeganie minimalizuje ryzyko wypadków i poprawia komfort pracy.

Odpowiednie oznakowanie – zgodność z Polskimi Normami

Wszystkie drogi i przejścia w zakładzie pracy muszą być oznakowane zgodnie z Polskimi Normami, co obejmuje:

• Znakowanie poziome – linie, strzałki i oznaczenia na nawierzchni wskazujące kierunki ruchu oraz wyznaczające strefy bezpieczne dla pieszych.
• Znakowanie pionowe – tablice i znaki ostrzegawcze lub informacyjne, które wskazują potencjalne zagrożenia (np. miejsca pracy maszyn) lub określają zasady poruszania się (np. ograniczenie prędkości).
• Barwy bezpieczeństwa – np. żółto-czarne oznaczenia na krawędziach stopni, platform czy miejscach potencjalnie niebezpiecznych.

Odpowiednie oznakowanie nie tylko zapobiega kolizjom między pieszymi a pojazdami, ale także usprawnia organizację pracy w zakładzie.

Stan nawierzchni – eliminacja zagrożeń

Drogi komunikacyjne i przejścia piesze muszą być utrzymane w stanie nienagannym. Kluczowe elementy to:

• Równość nawierzchni – brak dziur, uskoków czy wystających elementów, które mogłyby spowodować potknięcie lub uszkodzenie pojazdu.
• Antypoślizgowa powierzchnia – szczególnie ważna w miejscach narażonych na działanie wody, olejów czy innych substancji, które mogą powodować śliskość.
• Stała konserwacja – regularne przeglądy i naprawy nawierzchni, np. usunięcie zanieczyszczeń, takich jak pył czy gruz, które mogą utrudniać poruszanie się.

Dostosowanie wymiarów do potrzeb zakładu

Drogi i przejścia muszą mieć wymiary dostosowane do liczby użytkowników oraz rodzaju stosowanych pojazdów i transportowanych materiałów. Przepisy BHP określają minimalne szerokości dróg i przejść:

• Drogi transportowe powinny umożliwiać bezpieczne mijanie się pojazdów.
• Przejścia dla pieszych muszą zapewniać swobodę ruchu, nawet w godzinach szczytu.

W przypadku zakładów z intensywnym ruchem pojazdów warto rozważyć wprowadzenie dedykowanych pasów dla wózków widłowych oraz oddzielenie stref pieszych od transportowych.

Drogi ewakuacyjne i dojazdy pożarowe – zawsze drożne

Drogi ewakuacyjne oraz dojazdy pożarowe pełnią kluczową rolę w sytuacjach zagrożenia, takich jak pożary czy inne awarie. Dlatego przepisy wymagają, aby:

• Drogi te były wolne od przeszkód – nie mogą być zastawiane materiałami, pojazdami ani innymi przedmiotami.
• Umożliwiały szybki i bezpieczny dostęp – muszą być łatwe do zlokalizowania i odpowiednio oznaczone znakami wskazującymi kierunek ewakuacji.
• Spełniały normy szerokości i przejezdności – np. drogi pożarowe powinny umożliwiać swobodny wjazd wozu strażackiego.

Bezpieczeństwo w szczególnych miejscach

Istnieją obszary zakładu, w których drogi i przejścia wymagają dodatkowych zabezpieczeń, takich jak:

• Skrzyżowania dróg – konieczne jest zapewnienie dobrej widoczności, a w razie potrzeby montaż luster drogowych.
• Przejścia w pobliżu bram i drzwi – w tych miejscach warto stosować barierki ochronne lub inne rozwiązania zabezpieczające przed niespodziewanym wtargnięciem pieszych pod pojazdy.
• Miejsca narażone na zalania – drogi i place muszą być wyposażone w systemy odprowadzania wód opadowych.

Dbanie o widoczność

W zakładach pracy często funkcjonuje ruch pieszo-kołowy, co zwiększa ryzyko wypadków. Aby temu zapobiec:

• Oświetlenie musi być wystarczające – szczególnie w halach produkcyjnych oraz na zewnętrznych placach manewrowych.
• Elementy odblaskowe – warto stosować odblaskowe oznaczenia dróg, zwłaszcza w obszarach o słabym oświetleniu.

Korzyści wynikające z dobrze zaprojektowanych dróg i przejść

Stosowanie powyższych zasad zapewnia:

• Zmniejszenie liczby wypadków w miejscu pracy,
• Lepszą organizację ruchu wewnętrznego w zakładzie,
• Komfort i bezpieczeństwo pracowników.

Przestrzeganie przepisów dotyczących dróg i przejść to nie tylko obowiązek pracodawcy, ale także krok w stronę budowania kultury bezpieczeństwa w firmie. Regularna kontrola tych elementów i ich modernizacja przynosi wymierne korzyści zarówno w obszarze bezpieczeństwa, jak i efektywności działania przedsiębiorstwa.

3. Oznakowanie miejsc niebezpiecznych

Oznakowanie miejsc niebezpiecznych to jeden z najważniejszych elementów systemu bezpieczeństwa w zakładzie pracy. Dzięki właściwemu oznaczeniu ryzykowne obszary są widoczne dla pracowników, co pomaga zapobiegać wypadkom i zwiększa świadomość zagrożeń w miejscu pracy. Oto, jak wygląda prawidłowe oznakowanie i jakie środki zabezpieczające warto stosować.

Oznakowanie wizualne – podstawowe narzędzie bezpieczeństwa

Miejsca niebezpieczne powinny być wyraźnie oznaczone za pomocą znaków bezpieczeństwa, zgodnych z Polskimi Normami oraz przepisami BHP. Rodzaje oznaczeń to:

• Znaki ostrzegawcze – trójkątne, żółte tablice z czarnymi piktogramami, np. „Uwaga, śliska powierzchnia” czy „Niebezpieczeństwo upadku z wysokości”.
• Znaki zakazu – okrągłe, czerwone znaki informujące o zakazach, np. „Zakaz wstępu” lub „Zakaz używania ognia”.
• Znaki nakazu – okrągłe, niebieskie oznaczenia wskazujące obowiązkowe środki ostrożności, np. „Obowiązek noszenia kasku” lub „Korzystaj z poręczy”.
• Znaki ewakuacyjne – zielone tablice wskazujące drogi ewakuacji w sytuacjach awaryjnych.

Barwy bezpieczeństwa i kontrastowe kolory są kluczowe, aby oznaczenia były widoczne nawet w trudnych warunkach oświetleniowych.

Barwy bezpieczeństwa i ich zastosowanie

Dodatkowym elementem oznakowania wizualnego są barwy bezpieczeństwa:

• Żółto-czarne pasy – stosowane w miejscach, gdzie istnieje ryzyko potknięcia, uderzenia lub upadku (np. krawędzie stopni, platform, podwyższeń).
• Czerwone oznaczenia – wskazują miejsca przechowywania gaśnic lub sprzętu przeciwpożarowego.
• Zielone oznaczenia – używane w miejscach związanych z ratownictwem i pierwszą pomocą.

Dodatkowe środki zabezpieczające

W niektórych sytuacjach oznakowanie wizualne może być niewystarczające. W takich przypadkach przepisy nakładają obowiązek zastosowania dodatkowych zabezpieczeń:

• Ogrodzenia i barierki – szczególnie przydatne w miejscach, gdzie występuje ryzyko upadku z wysokości, kontaktu z maszynami czy otworami technologicznymi.
• Pokrywy zabezpieczające – stosowane na otworach w podłodze lub w miejscach, gdzie istnieje ryzyko wpadnięcia, np. do studzienek, kanałów technicznych lub szybów.
• Wygrodzenia stref niebezpiecznych – np. wokół maszyn w ruchu, stref ładunkowych czy miejsc składowania materiałów niebezpiecznych.

Zabezpieczenie otworów i zagłębień

Otwory w podłodze, kanały techniczne czy inne zagłębienia muszą być odpowiednio zabezpieczone:

• Zamknięcie pokrywami wykonanymi z materiałów odpornych na nacisk i uszkodzenia mechaniczne.
• Oznaczenie barwami bezpieczeństwa lub zastosowanie dodatkowych znaków ostrzegawczych.
• Jeśli zamknięcie otworów nie jest możliwe, należy je wygrodzić trwałymi barierami i oznakować.

Kiedy oznakowanie nie wystarcza?

Są sytuacje, w których samo oznakowanie nie zapewnia wystarczającego poziomu bezpieczeństwa. W takich przypadkach konieczne jest:

• Zamknięcie dostępu do strefy – np. poprzez instalację bramek, drzwi z zamkiem lub tabliczek informujących o zakazie wstępu.
• Monitorowanie miejsca – w strefach szczególnie niebezpiecznych warto zastosować monitoring wizyjny, który pozwala na szybkie reagowanie w przypadku naruszenia strefy.
• Szkolenie pracowników – pracownicy powinni być świadomi zagrożeń i zasad poruszania się w strefach oznakowanych.

Regularna kontrola oznaczeń

Oznakowanie miejsc niebezpiecznych musi być regularnie sprawdzane pod kątem:

Zgodności z przepisami – wszelkie zmiany w przepisach BHP wymagają aktualizacji oznakowania.

Widoczności – oznaczenia powinny być czytelne i dobrze widoczne, nawet przy słabym oświetleniu.

Stanu technicznego – zniszczone tablice, zatarte barwy bezpieczeństwa czy uszkodzone barierki należy niezwłocznie naprawić lub wymienić.

4. Woda i higiena w zakładzie pracy

Pracodawca musi zapewnić wystarczającą ilość wody pitnej oraz wody do celów higienicznych i przeciwpożarowych. Szczególnie w przypadku prac wymagających kontaktu z substancjami szkodliwymi, ilość wody przypadającej na jednego pracownika musi spełniać określone normy, np. 120 litrów dziennie przy pracach z silnym zabrudzeniem pyłami.

5. Ochrona przed elektrycznością statyczną

Obiekty budowlane i urządzenia techniczne w zakładzie pracy muszą być zabezpieczone przed gromadzeniem się ładunków elektryczności statycznej, które mogą prowadzić do wybuchów lub innych zagrożeń.

6. Oświetlenie i instalacje elektryczne

Każde miejsce pracy powinno być odpowiednio oświetlone, zarówno w dzień, jak i w nocy. Instalacje elektryczne muszą być wykonane tak, aby nie narażały pracowników na ryzyko porażenia prądem czy pożaru.

Dlaczego warto dbać o bezpieczeństwo obiektów budowlanych?

Nieprzestrzeganie przepisów BHP w zakresie infrastruktury zakładu pracy niesie za sobą poważne konsekwencje – od wysokich kar finansowych po ryzyko utraty zdrowia i życia pracowników. Regularne przeglądy techniczne, dostosowanie obiektów do obowiązujących norm i dbałość o szczegóły, takie jak odpowiednie oznakowanie, to inwestycja w bezpieczeństwo, która procentuje w długim okresie.

Podsumowanie

Zarządzanie obiektami budowlanymi i terenem zakładu pracy zgodnie z przepisami BHP to nie tylko wymóg prawny, ale przede wszystkim fundament bezpiecznego środowiska pracy. Wdrożenie odpowiednich procedur i rozwiązań technicznych pozwala zminimalizować ryzyko wypadków, poprawić komfort pracy i zwiększyć efektywność działania firmy.

Chcesz dowiedzieć się więcej o przepisach BHP? Zajrzyj na nasz blog i bądź na bieżąco z najnowszymi wytycznymi!